W liturgii Kościoła katolickiego obchody Bożego Narodzenia rozciągają się na osiem dni, od 25 grudnia do 1 stycznia. Ten wyjątkowy czas nazywany jest oktawą i ma głęboko zakorzenioną tradycję, sięgającą wielu wieków wstecz.
Najważniejsze uroczystości roku liturgicznego – Wielkanoc i Boże Narodzenie – posiadają swoje oktawy. Oznacza to, że świętowanie tych wydarzeń trwa nie tylko w dniu samej uroczystości, lecz także przez kolejne siedem dni, tworząc jedną ciągłość celebracji. Inspiracją dla tej tradycji była liturgia żydowska, w której niektóre święta, takie jak Pascha, trwały przez osiem dni. Chrześcijaństwo zaczerpnęło ten zwyczaj, nadając mu nowe, głębsze znaczenie.
W obecnym kalendarzu liturgicznym zachowały się jedynie dwie oktawy – Bożego Narodzenia i Wielkanocy. W przeszłości jednak Kościół celebrował także inne oktawy, takie jak oktawa Bożego Ciała czy oktawa Zesłania Ducha Świętego. Chociaż formalnie zostały one zniesione, w niektórych miejscach wciąż żyją w tradycji i obyczajowości wiernych.
Sama uroczystość Bożego Narodzenia wraz z oktawą tworzy jedną, wielką celebrację. W czasie Mszy Świętej, zarówno w dniu 25 grudnia, jak i w pozostałych dniach oktawy, w modlitwie eucharystycznej wciąż słyszymy słowa o narodzeniu Zbawiciela przez Maryję Dziewicę. W ten sposób podkreśla się, że jest to w istocie jeden dzień świętowania, który liturgicznie trwa przez osiem dni.
Trzeba jednak zauważyć, że kolejne dni oktawy nie są obchodzone z równą uroczystością, co sam dzień Bożego Narodzenia. Choć podczas liturgii wciąż śpiewamy hymn „Chwała na wysokości Bogu”, a teksty mszalne nawiązują do święta Narodzenia Pańskiego, to zewnętrzna forma świętowania jest nieco mniej podniosła. Mimo to oktawa stanowi czas, w którym wierni mogą głębiej przeżywać radość z przyjścia Zbawiciela na świat.
Drugi dzień oktawy Bożego Narodzenia, 26 grudnia, poświęcony jest św. Szczepanowi, diakonowi i pierwszemu męczennikowi. Kult liturgiczny św. Szczepana znany jest od IV wieku. W państwie Karolingów, a następnie w innych krajach zachodnich i północnych św. Szczepan stał się patronem koni, dlatego 26 grudnia święcono owies. W niektórych parafiach zwyczaj ten nadal jest pielęgnowany.
Trzeci dzień oktawy, 27 grudnia, poświęcony jest św. Janowi Apostołowi. Jego kult liturgiczny istniał już od IV wieku. W dniu św. Jana święci się wino i podaje się wiernym do picia. To bardzo stara tradycja Kościoła, sięgająca czasów średniowiecza. Związana jest z pewną legendą, według której św. Jan miał pobłogosławić kielich zatrutego wina. Wersje tego przekazu są różne. Jedna mówi, że to cesarz Domicjan, który wezwał apostoła do Rzymu, by tam go zgładzić, podał mu kielich zatrutego wina. Św. Jan pobłogosławił go, a kielich się rozpadł. Dziś ta tradycja ma inną wymowę. Głównym przesłaniem Ewangelii według św. Jana jest miłość. Dlatego, gdy podaje się owo wino, mówi się „pij miłość św. Jana”. Bo wino – sięgając do biblijnych korzeni – oznacza szczęście, radość, ale również cierpienie i miłość.
Czwarty dzień oktawy, 28 grudnia, to święto Młodzianków, wprowadzone do liturgii w V wieku. Młodziankowie to dzieci z Betlejem i okolicy, które niewinnie musiały oddać życie dla Chrystusa. Historia tego wydarzenia stała się treścią obchodu liturgicznego.
W piąty dzień oktawy, 29 grudnia, obchodzimy niedzielę Święto Świętej Rodziny: Jezusa, Maryi i Józefa. Jest to ustanowiony przez Komisję Episkopatu Polski dzień modlitw o świętość małżeństw i rodzin. Jest to także patronalne święto Domowego Kościoła.
Dni następne, to jest 30 i 31 grudnia, zgodnie z prawami oktawy, są dalszym ciągiem obchodów Bożego Narodzenia. W tym czasie przypadają dwa wspomnienia dowolne – św. Sylwestra I, papieża (31 grudnia). W ostatni dzień roku kalendarzowego zapraszamy wiernych na uroczyste nabożeństwo dziękczynno-ekspiacyjne. Każdy, kto w tym dniu odmówi publicznie hymn Ciebie Boga wysławiamy i spełni zwykłe warunki uzyskuje odpust zupełny.
Ostatni dzień oktawy Bożego Narodzenia wypada 1 stycznia – uroczystość Maryi Bożej Rodzicielki. Jest to także Światowy Dzień Pokoju, z okazji którego Ojciec Święty ogłasza swe orędzie pokojowe, adresowane do wszystkich ludzi dobrej woli.
Warto zaznaczyć, że oktawa Bożego Narodzenia pod pewnymi względami różni się od – również 8-dniowej – oktawy Wielkiej Nocy. W oktawie Wielkiej Nocy wszystkie dni mają taką samą rangę jak Niedziela Zmartwychwstania, a okres ośmiu dni traktowany jest jak jeden dzień, jako jedno święto, jako dzień najradośniejszy. Wszystkie dni oktawy Wielkanocy traktowane są jako uroczystości, co oznacza, że nie przyjmują one niejako dodatkowych świąt czy wspomnień, jak to jest w przypadku oktawy Bożego Narodzenia. Dlatego też w oktawie Wielkanocy nie obowiązuje post w piątek. Nasz bp Józef Szamocki, Administrator Diecezji Toruńskiej, udzielił wiernym dyspensy od obowiązku zachowania wstrzemięźliwości od pokarmów mięsnych oraz charakteru pokutnego w piątek 27 grudnia.
Świętując oktawę uroczystości Bożego Narodzenia należy pamiętać, że jest ona obchodzona jako jeden świąteczny dzień, uobecniający tajemnicę Wcielenia. Teksty biblijne i liturgiczne każdego dnia odnoszą się do tajemnicy przyjścia Boga w ludzkiej postaci. Jezus Chrystus, Bóg — Człowiek przychodzi jako obiecywany i zapowiadany Mesjasz, czyli Zbawiciel. W Nim wypełniają się wszystkie proroctwa i obietnice Starego Testamentu. Tajemnica Narodzenia Pańskiego jest dla człowieka źródłem prawdziwej radości i nadziei.

Udostępnij: