W sprawie szczegółów życia św. Józefa musimy polegać na tym, co przekazały nam Ewangelie. Poświęcają mu one łącznie 26 wierszy, a jego imię wymieniają 14 razy. Osobą św. Józefa zajmują się również apokryfy, takie jak Protoewangelia Jakuba (II w.), Ewangelia Pseudo-Mateusza (VI w.), Ewangelia Narodzenia Maryi (IX w.), Ewangelia Tomasza (II w.) i Historia Józefa Cieśli (IV w.), jednak zawierają one liczne legendy, co sprawia, że trudno traktować je jako wiarygodne źródła. Niewiele też mówią o jego dzieciństwie i młodości.

Św. Józef pochodził z rodu króla Dawida, co wykazują rodowody podane przez św. Mateusza i św. Łukasza. Genealogie te różnią się, co niektórzy tłumaczą prawem lewiratu lub tym, że św. Łukasz mógł podać rodowód Najświętszej Maryi Panny. Wielu biblistów uważa, że Józef mógł być synem Jakuba, a jednocześnie adoptowanym synem Helego, który według tradycji chrześcijańskiej nosił także imię Joachima, ojca Maryi.

Mimo królewskiego pochodzenia Józef nie posiadał majątku. Utrzymywał się z pracy jako cieśla i stolarz. Św. Justyn (ok. 100-166) podaje, że Józef wyrabiał narzędzia rolnicze, takie jak sochy i jarzma na woły. Apokryficzna Ewangelia Filipa (III w.) również nazywa go stolarzem.

Zaręczony z Maryją, Józef stanął przed tajemnicą Jej cudownego poczęcia. Choć nie był biologicznym ojcem Jezusa, zgodnie z prawem żydowskim był Jego prawnym ojcem jako małżonek Maryi. Wiedząc, że Maryja oczekuje dziecka, postanowił oddalić się dyskretnie, aby Jej nie narazić na hańbę. Anioł we śnie objawił mu jednak Boży plan, nakazując przyjąć Maryję do siebie. Józef podporządkował się dekretowi o spisie ludności i udał się z Nią do Betlejem, gdzie narodził się Jezus. Po przedstawieniu Dzieciątka w świątyni i ucieczce do Egiptu przed prześladowaniami Heroda, powrócił do Nazaretu. Ostatni raz pojawia się na kartach Ewangelii, gdy Jezus jako dwunastolatek przebywa w świątyni jerozolimskiej. Późniejsze milczenie Pisma Świętego sugeruje, że Józef zmarł przed rozpoczęciem publicznej działalności Jezusa. Według tradycji, w chwili śmierci towarzyszyli mu Jezus i Maryja, co sprawiło, że został uznany za patrona dobrej śmierci.

Ikonografia często przedstawia św. Józefa jako starca, lecz w rzeczywistości był mężczyzną w pełni sił. Chrześcijańska sztuka pozostawiła liczne wizerunki Józefa w malarstwie i rzeźbie. Ojcowie i pisarze Kościoła podkreślali jego niezwykłą cnotę i bliskość z Jezusem i Maryją. O św. Józefie pisali m.in. Orygenes, św. Jan Złotousty, św. Augustyn, św. Hieronim, św. Tomasz z Akwinu i św. Bernard z Clairvaux. Wielką czcią darzyła go św. Teresa z Avila, która fundowała klasztory pod jego wezwaniem i twierdziła, że nigdy nie została zawiedziona w modlitwach za jego pośrednictwem. Wśród szczególnych czcicieli św. Józefa byli także św. Wincenty a Paulo, św. Jan Bosko oraz papież Jan XXIII, który wpisał jego imię do Kanonu Rzymskiego.

Pierwsze liturgiczne wspomnienia św. Józefa na Wschodzie sięgają IV wieku, a na Zachodzie pojawiają się w VIII wieku. W 1479 roku papież Sykstus IV wprowadził święto św. Józefa do brewiarza i mszału rzymskiego. W 1621 roku Grzegorz XV ustanowił je jako obowiązkowe dla całego Kościoła. Papież Pius IX w 1870 roku ogłosił św. Józefa patronem Kościoła powszechnego. W 1956 roku Pius XII ustanowił 1 maja świętem św. Józefa Pracownika jako odpowiedź na potrzeby świata pracy.